తెలుగు వెలుగులు

తెలుగువారికోసం తెనిగించిన ప్రథమ సంపూర్ణ వైష్ణవ ప్రధాన తత్వకావ్యం నన్నయ మహాభారతం. ఆదికవిగా నన్నయను ఆదరించింది తెలుగుతల్లి. నన్నెచోడునివంటి శైవ ప్రజాకవినీ చేరదీసింది. హరిహరులకు అభేదం చాటుతూ గొప్ప నాటకీయతతో పదిహేను పర్వాలు భారతాన్ని అపూర్వంగా పూరించిన తిక్కనను అక్కున చేర్చుకుని ధర్మనిష్పక్షపాతాన్ని నిరూపించుకుంది. ఎర్రనవంటి ప్రతిభా ప్రబంధ పరమేశ్వరులు తెలుగుతల్లి కడుపున ఎందరో జన్మించారు. ప్రౌఢశైలి, శబ్ద గుంభన, పద మాధుర్యం, చమత్కృతులతో చమక్ మనిపించే మనుచరిత్ర, వసుచరిత్ర, కళాపూర్ణోదయం, విజయవిలాసం, పారిజాతాపహరణంవంటి ఆభరణాలు తెలుగుతల్లి ఒంటినిండా ఎన్నెన్నో! శ్రీనాథుని కాశీఖండం, పోతనామాత్యుని మహా భాగవతం, మొల్లతల్లి రామాయణం, కదిరీపతి శుకసప్తతి, అన్నమయ్య పదకవితలు, త్యాగయ పంచరత్నాలు, క్షేత్రయ్య మువ్వగోపాల పదాలు, రంగాజమ్మ యక్షగానం... వేమన ధూర్జుటి కుమార కుమారి సుమతీ నీతిశతకాలూ... మన్నికైనవి ఇవీ అని- ఎన్నెన్ని చూపాలి? రాయలవారినుంచి బికారి యోగులవరకు- ఒకరినిమించి ఒకరు అమ్మకు సమకూర్చిపెట్టిన సొమ్ముల వివరాలను, వాటి తళుకు బెళుకులను వర్ణిస్తూపోవడానికి ఒక జన్మ చాలదు. తూర్పు చాళుక్యుల పాలన అంతటి పురాతనమైన తరువోజ అలంకారాలు, శతాబ్దాలకిందటి కందుకూరి శాసనమంత సుందరమైన 'సీస'లు, ద్విపదలూ తుమ్మెదపాటలు, గొబ్బిపదాలు, వెన్నెలపాటలు, వూయలగీతాలు, గౌడుగేయాలు, అభినయంతో కూడిన అలతులు... పెట్టెనిండా పట్టకుండా పొంగిపొర్లుతున్న అలంకారాలు- తెలుగుతల్లికి ఇంకెన్నెన్నో!

'చిక్కని పాలపై మిసిమి చెందిన మీగడ పంచదారతో/ మెక్కిన భంగి... మక్కువ పళ్ళెరంబునస/ మాహిత దాస్యమనేటి దోయిటన్/ దక్కెనటంచు' రామదాసు జుర్రుకొన్నది రామరూప సుధారసమా, తెలుగుభాష సుందరరూప విశేషమా? రామదాసువంటి భక్తులను అనేముంది... సాక్షాత్ ఆ భగవంతుణ్నే అలరించిన సుమధుర భాషాక్షరాలు అఆలు. ఆంధ్ర మహావిష్ణువు శ్రీకృష్ణదేవరాయలవారికి కలలో కనిపించి గోదాదేవి కల్యాణ గాథను తెలుగులోనే రాయమన్న పురమాయింపునకు కారణం స్వయంగా శ్రీవారే సెలవిచ్చారు. 'తెలుగదేలయన్న దేశంబు తెలుగేను/ తెలుగు వల్లభుండ తెలుగొకండ' అని 'యెల్ల నృపులు గొలువ నెఱుగవే బాసాడి' అని చురకా అంటించారు. రాయలవారు ప్రారంభంనుంచీ పెను ఆంధ్ర భాషాభిమాని. 'దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స' అని మనస్ఫూర్తిగా నమ్మిన భాషాపోషకులు. స్వయంగా 'తుళువు' అయినా తమిళ గోదాదేవి గాథను తెలుగులోనే రాయ సంకల్పించడానికి కారణం ఈ భాషమీది గాఢాభిమానమే. 'అక్షరం చివరను అచ్చుతో ముగించగల అజంత సౌలభ్యం ప్రపంచ భాషలన్నింటిలో ఇటాలియన్‌కి లాగా ఉన్నందువలనే తెలుగుకీ సౌందర్యం' అని ముందు గుర్తించినవాడు హాల్డెన్ దొర. 'వ్రాసిన- పద్య మాంధ్రమున వ్రాయవలెన్' అని దాశరథి అంటే ఆశ్చర్యపడవలసిన అవసరం లేదు. అప్పయ్య దీక్షితులవంటి ఉద్దండ తమిళ పిండమే 'తెలుగునేలపై పుట్టుక పూర్వజన్మ సుకృతఫలం' అన్నాక- తెలుగు ఘనతకు మరో ధ్రువపత్రం అవసరమే లేదు. మధ్యేమధ్యే స్వరం మారుతూ వచ్చినా శాతవాహనులు, ఇక్ష్వాకుల కాలంనాటి తెలుగు అక్షర సౌందర్యం, మాధుర్యం ఈనాటికీ అమరావతి స్తూపం రాతిఫలకమంత స్థిరంగా ఉంది. సరే! తెలుగువారి గుండెలమీదా అంతే స్థిరంగా ఉన్నదా? గిడుగు, గురజాడ, కందుకూరి, విశ్వనాథ, శ్రీశ్రీ, జాషువావంటి మహామహులు తెలుగుతల్లి గుమ్మంలో వెలిగించిన గుమ్మటాల వెలుగులు వెలాతెలా తేలిపోతున్నాయి. అదే ఇప్పటి దిగులు.

తిరుపతి వేంకటశాస్త్రిగారొక శతావధాన సందర్భంలో 'మీసము రెండు బాసలకు మేమే కవీంద్రులమంచు చెప్పగా' అని రోషంతో మెలివేశారని వినికిడి. దేవభాషలో దిట్టలై ఉండీ మాతృభాషాభిమానాన్ని సమానంగా చాటుకున్న శ్రీనాథుడి వారసత్వమది. 'అత్యంత సుకుమారి ఆంధ్రభాషా యోష/ ఆత్మీయ మొద్దుచెల్లి నాకు' అన్న ప్రేమ ఉందిగనుకనే శృంగారనైషధానికి చూపించిన శ్రద్ధ చాటువుల్లోనూ చూపించాడు. వామనభట్టువంటి దిట్టలున్న వేమారెడ్డి ఆస్థానంలో శ్రీనాథుడికి విద్యాశాఖాధికారి పట్టం కట్టబెట్టింది ఈ తెలుగు దిట్టతనమే. అచ్చుకు తగినట్లు వర్ణక్రమాన్ని సంస్కరించి, ఎన్నో విస్తృత ఉద్గ్రంథాలను పండితుల సాయంతో పరిష్కరించడానికి బ్రౌన్ దొరను పురిగొల్పిందీ తెలుగు పలుకుబడిలోని తళుకు బెళుకులే! తరిగొండ వేంగమాంబ చేత- జనం నాలికలమీద నేటికీ కదలాడుతున్న సరళ తత్వాలను రాయించింది తెలుగుభాషలోని అజరామరమైన ఆ సౌందర్య లక్షణమే. కాలంతోపాటు వేగం పెరిగింది. వినిమయ విస్తృతికున్న ఎల్లలు చెదిరిపోయి ఇల్లే వైకుంఠమనుకునే కాలం చెల్లిపోయింది. అంతర్జాతీయ సాంకేతికావసరాలకు సరితూగటంలేదన్న వంకతో తల్లిభాషను చిన్నచూపు చూసే పెడధోరణి ప్రమాదకర స్థాయికి పెరిగింది! మాతృభాష కన్ను వంటిది. పరాయిభాష ఎంత ఘనమైనదైనా కళ్లజోడుకన్నా ఎక్కువ ఉపయోగానికి రానిది. తల్లిపేగు ప్రాణధార, తల్లిభాష జ్ఞానధార. తల్లికి ప్రత్యామ్నాయం లేనట్లే తల్లిభాషకూ ఉండదు. ఇన్ని కోట్లమంది బిడ్డలుండీ తల్లికి ఇల్లూవాకిలి లేకుండా చేయడం జాతికి శుభంకాదు. కంప్యూటరీకరణకు అచ్చుగుద్దినట్లు అమరే ఏకైక భారతీయ భాష తెలుగు లిపే. భావ వేగాన్ని సమర్థంగా అందిపుచ్చుకోవడంలో రోమన్‌వంటి యూరోపియన్ భాషలతోనే కాక మన దేవనాగరి లిపితోనూ పోటీలో ముందంజ వేసేది తేనెలొలుకు తీయని తెలుగుభాషే- ఇదీ, ఆమధ్య సైన్స్‌టుడే వ్యాస సారాంశం. కావాల్సిందల్లా ప్రస్తుతం తెలుగు వారందరికీ కాస్తంత ఆత్మగౌరవం. మన తెలుగును మళ్ళీ నిలబెట్టుకోవాలన్న గట్టి సంకల్పం! 
(ఈనాడు, సంపాదకీయం, ౦౮:౦౧:౨౦౧౨)
___________________________

Seven wonders of Hyderabad

 TIMES OF INDIA

• Hyderabadis, you’ve done it again! You have always proved your loyalty towards the city and by sending in your vote, you have done it again. Your everlasting love for Hyderabad has helped us decide what the Seven wonders are and so, we have no one else to thank but you!
  
  Your participation in voting for the top Seven Wonders of Hyderabad just proved how much you love this city — its culture, its historical background and the monuments that mark its being, its modernity with their laidback or chaltha hai attitutde, its peculiar hindi, the scrumptious khaana and the works.
  
  Hau bhai, yaha-waha dekhle ke, aap-ich decide karre kathe...ki Hyderabad ka favorite icon kaunsa hai... aap-ich vote-a lagai so hai, nai? Inta pyaar dikhai so, aap-ish hai nai?!
  
  And hence, after numerous texts and votes, we bring an end to our contest, giving you, your Seven Wonders of Hyderabad!

 

• Charminar
  
  Charminar’s charms need no introduction. The impressive monument with four towering minarets stands tall in the heart of the Old City, as a symbol of the quintessential Hyderabadi old-world charm. built by Mohammed Quli Qutub Shah, in 1591 to commemorate the end of the plague in the city, the monument has managed to withstand the ravages of time as it stood silent testimony to the changes Hyderabad underwent over the past 400-odd years. Even today, nothing can come quite close to the feeling of watching those grand ol’ arches come to life in the night, as the lights that illuminate it change colors from green to purple to red...
  The word Charminar conjures up a million different sights and sounds in the minds of any pucca Hyderabadi... And of these, the Laad Bazaar and its colorful chudi (bangle) shops top the list. It’s said that in its heyday, when the Charminar was at the heart of Hyderabad, the bazaars around it had some 14,000 shops. Today, the famous Laad Baazar still survives, with both locals and tourists alike, thronging its tiny stores for jewelry, exquisite bangles and pearls.
  
  
• Golconda Fort
  
  Dating back to the 13th century, when the Kakatiya rulers first built it, the Golconda Fort is not just an architectural wonder, but also an acoustic marvel. The ruins of the erstwhile majestic fort, rises in glory, some 400 feet above the arid plains around it. There are eight darwazas or gates along its outer wall. Within the walls are a number of old buildings, mosques and mini palaces — each one with a story to tell. The acoustic system of this ancient fort is something that continues to amaze. If you clap your hands at the entrance of the Fort, you can clearly hear it one kilometer away at the Bala Hissar which is the highest point of the Fort.
  Even centuries after its days of glory ended, the legend of the Golconda Fort comes alive every evening with the sound and light show. With a voice-over by Bollywood’s living legend Amitabh Bacchan and a spectacular audio and visual presentation, the show takes us back to the days of yore.
  
  
• Salar Jung Museum
  
  It’s the hub of Hyderabad’s art and heritage. Established in 1951, the Salar Jung Museum is one of the city’s most famous landmarks situated on the southern bank of the river Musi. Being the third largest museum in India, it is home to a collection of sculptures, paintings, carvings, textiles, manuscripts, ceramics, metallic artefacts, carpets, clocks and furniture – from Asia, Europe and America. A large portion of the collection at the museum was acquired by Mir Yousuf Ali Khan (Salar Jung III). Thousands of people flock to the site to have a look at the famous musical clock, bought from Cook and Kelvy of England. The Quran collection from around the world in different fonts and designs and in gold and silver, makes the museum a must visit. From Aurangzeb's sword to the turbans of Tipu Sultan; the Veiled Rebecca to the daggers of Empress Noor Jehan – the Salar Jung Museum -- offers a peek not only into Hyderbad’s rich history but also gives glimpses of the country’s heritage.
  
  
• Rajiv Gandhi International Airport
  
  Rajiv Gandhi International Airport, popularly known as Shamshabad airport, is a state-of-the-art airport, about 22 km south of the city. In terms of international and overall passenger traffic, this airport has been the sixth busiest one for the period between April 2008 and December 2010. And that’s not all. Hyderabad International Airport has been named amongst the world’s top five in the annual Airport Service Quality (ASQ) passenger survey along with the ones at Seoul, Singapore, Hong Kong and Beijing. The cargo terminal at the airport has implemented a concept of an Integrated Cargo Facility housing both domestic and international facilities under one roof.
  
  
• Ramoji Film City
  
  Rightly called the world’s largest integrated film studio, Ramoji Film City is more than just a shooting locale. Spread over 2,000 acres and situated near Hayathnagar, 25 km south-east of the city, Ramoji Film City boasts of an brilliant infrastructure so that 20 international films and 40 Indian films to be produced simultaneously in the complex. It attracts tourists from all over the world to check out the over 500 set locations – including gardens, 50 studio floors, a digital film facility, the support systems, outdoor locations, high-tech laboratories, and much more.
  
  
• Hussian Sagar
  
  Built in 1562 by Hazrat Hussain Shah Wali, the Hussian Sagar is a popular landmark of the twin cities. The 16th century Lake is built on a tributary of the Musi River and is the link between the cities of Hyderabad and Secunderabad. The environs of the lake is surrounded by several parks and scenic spots; lined with lawns and statues of famous personalities of the State along the bund of the lake. The jaw-dropping glimmer of the Necklace Road, enhances the beauty of the Hussain Sagar at night. An 18 meter high monolithic statue of Lord Buddha towers over the lake. Chiseled out of a white granite rock and weighting 450 tons, this majestic statue is erected on a lotus pedestal – reflecting peace and tranquility.
  
  
• HICC
  
  India's first full-fledged convention centre, Hyderabad International Convention Center, is the most preferred destination in the country to host prestigious summits, conclaves and even weddings. Built in record time of 14 months, it boasts of a massive internal hall, measuring 6,480 square meters that can host 5,000 people, the hall in itself an architectural wonder as it is pillar-free.
  __________________________

వెలుగుదారి

కాలమనే కడలిలో మరో కొత్త అల లేచింది. కొత్తదనమనగానే చిత్తానికెందుకో అంత ఉత్తేజం! 'అంతరంగం వింత విహంగమై/ రెక్కలు తొడుక్కుని ఎక్కడెక్కడికో/ ఎగిరిపోవాలని ఉబలాటపడే' శుభవేళ ఇది. 'అక్కయ్యకి రెండో కానుపు/ తమ్ముడికి మోకాలి వాపు/ చింతపండు ధర హెచ్చింది/ చిన్నాన్నకు మతిభ్రమ కలిగింది'. ఇలా, నిద్రనుంచి మేల్కొన్న మరుక్షణంనుంచీ గోరుచుట్టులా మనిషిని సలిపే సమస్యలు సవాలక్ష. 'ఆనందాన్ని చంపేందుకు/ అనంతంగా ఉంది లోకం/ కులాసాని చెడగొట్టేందుకు అలాస్కా దాకా అవకాశం ఉంది' అన్న కవి తిలక్ పలుకులు నిరాశ కలిగించేవే అయినా అవి నేటికీ సరిపోయే నిష్ఠుర సత్యాలే. చుట్టుముట్టిన చీకట్లను తిట్టుకుంటూ కూర్చుంటే వెలుగుదారి వెతుక్కుంటూ రాదు కదా! కాసేపైనా గోర్వంకల రెక్కలమీద ఊహావసంతాల చుట్టూ చక్కర్లుకొట్టి రాకపోతే ఈ చికాకుల లోకంనుంచి మనిషికి మరి తెరిపేదీ! 'మనసూ మనసూ కలగలిసిన మైమరుపు ముందు మద్యం ఎందుకు?' అంటాడొక నవ కవి. ఎవరెస్టుకన్నా ఎత్త్తెన శిఖరాల్నీ వూహల్లో త్రుటిలో లేపేయగల చేవ సృష్టిమొత్తంలో ఉంది మనిషికే. అదో అదృష్టం. ప్రతి క్షణం ఓ రుబాయత్ పద్యంలా సాగిపోవాలంటే సాధ్యపడకపోవచ్చు. పాతంతా గతించి, సరికొత్తదనం మన జీవితం గడపలోకి కొత్త పెళ్ళికూతురులా అడుగుపెట్టే వేళా మనసు ఒమార్ ఖయ్యాం కాకపోతే జీవితానికింకేం కళ! 'నేటి హేమంత శిథిలాల మధ్య నిలచి/ నాటి వసంత సమీరాలను' తలచుకొనే శుభసందర్భం కొత్త ఏడాది తొలి పొద్దుపొడుపే! ఉషాకాంతుల వంటి బంగరు వూహలతో దివ్య భవితవ్యానికి సర్వప్రపంచం సుస్వాగతాలు పలికే సంప్రదాయం వెనకున్న రహస్యం- మనిషి నిత్య ఆశావాది కావడమే!

ఆదిమానవుణ్ని అణుమొనగాడిగా మలచింది ఆశావాదమే. 'మనిషికి మనిషికి నడుమ/ అహం గోడలుండవని/ అంతా విశ్వజనని సంతానం కాగలరని/ శాంతియనెడి పావురాయి/ గొంతునెవరు నులమరని/ విశ్వసామ్య వాదులందు/ విభేదాలు కలగవని' మనిషి కనే కల వయసు మనిషి పుట్టుకంత పురాతనమైనది. ఎదురుదెబ్బలెన్ని పడినా బెదరక కాలానికి ఎదురేగి మరీ వూరేగే సుగుణమే మనిషిని మిగతా జీవరాశికి అధిపతిగా నిలబెట్టింది. శిశిరం వచ్చి పోయిందనీ తెలుసు. తిరిగి వచ్చి విసిగిస్తుందనీ తెలుసు. అయినా మధుమాసం రాగానే మావికొమ్మమీద చేరి కోయిల కూయడం మానదు. చినుకు పడుతుందా, వరద కడుతుందా... అని చూడదు. వానకారు కంటపడితే చాలు- మయూరం పురివిప్పి నాట్యమాడకుండా ఉండదు. అత్తారింట్లో అడుగుపెట్టే కొత్తకోడలి అదృష్టం లాంటిది భావి. గతానుభవాలతో నిమిత్తం లేదు- రాబోయే కాలమంతా సర్వజనావళికి శుభాలే కలగాలని మనసారా ఆపేక్షించే అలాంటి స్వభావమే మనిషిదీ. 'సకల యత్నముల నుత్సాహంబె మనుజు/ లకు సకలార్థ మూలము' అని రంగనాథ రామాయణ ప్రవచనం. 'నానాటికి బ్రదుకు నాటకము/ పుట్టుటయు నిజము పోవుటయు నిజము/ నట్ట నడిమిపని నాటకము' అని అన్నమయ్య వంటివారు ఎన్నయినా వేదాంతాలు వల్లించవచ్చు. రక్తి కలగాలంటే నాటకానికైనా ఆసక్తి రగిలించే అంశం అవసరమేగా! పర్వదినాలు ఆ శక్తిని అందించే దినుసులు. కొత్త ఆంగ్ల సంవత్సరంలో ఉత్సాహంగా మునుముందు జరుపుకోబోయే పండుగలన్నింటికీ జనవరి ఒకటి నాంది. గురజాడవారు భావించినట్లు 'నవ వసంతము నవ్య వనరమ/ మావి కొమ్మల కమ్మ చివురుల/ పాట పాడెడి పరభృతంబు(కోయిల)ను' పాడకుండా ఆపటం ఎవరితరం! కొత్త సంవత్సరం మొదటిరోజున మనిషి చేసుకునే సంబరాలను ఆపబోవడమూ ఎవరి తరమూ కాదు. ఎవరికీ భావ్యమూ కాదు.

'వైషమ్యాలు శమింపలేదు; పదవీ వ్యామోహముల్ చావలే/ దీషణ్మాత్రము గూడ; మూతవడలేదే కైతవ ద్వారముల్/ మరి యెన్నాళ్లకిటు వర్ధిల్లున్ బ్రజాభాగ్యముల్?' అంటూ రణక్షేత్రం మధ్య అర్జునుడిలా మనసు జీవితక్షేత్రంలో విషాదయోగంలో పడే సందర్భాలు బోలెడన్ని ఉంటాయి. భుజంతట్టి, లేపి, నిలబెట్టి చైతన్యమార్గం చూపించే నాటి ఆచార్యుని 'గీత' లక్ష్యమే నూతన సంవత్సర శుభాకాంక్షల అంతరార్థం. 'ఘన ఘనా ఘనము చీకటి మేడ వెలిగించు దివ్వెల నూనె తరుగలేదు/ పవలు రేలును తీరుబడి లేక ఘోషించు/ తోయధీశుని గొంతు రాయలేదు'- మరి ఎందుకు మధ్యలో ఈ విషాదయోగం? నియతి తప్పక నడిచే కాలమూ మనిషికిచ్చే సందేశం- శిశిరంలో సైతం వసంతాన్నే కలగనమని. అంది వచ్చిన కాలాన్ని ఆనందంగా అనుభవించాలని. కొనలేనిది, పట్టుకొనలేనిది, సృష్టించలేనిది, వృథా అయినా తిరిగి సాధించలేనిది, మొక్కినా వెనక్కి తెచ్చుకోలేనిది... మనిషి కొలమానానికి అందనంత అనంతమైన వింత- కాలం. జీవితంలో ప్రేమించడమొక్కటే కాలాన్ని వశపరచుకోగల ఏకైక మంత్రం. కాలగమనాన్ని సూచించే పర్వదినం జనవరి ఒకటి ప్రత్యేకతే వేరు. కుల మతాలు, చిన్నా పెద్దా, ఆడా మగ, తెలుపూ నలుపు ఏ తేడా లేకుండా 'సర్వేజనా స్సుఖినో భవంతు' అనే ఒకే ఉద్వేగభావంతో ప్రపంచమంతా సంబరాలు చేసుకొనే అపూర్వ పర్వదినం నూతన సంవత్సరం మొదటిరోజు మొదటి క్షణం. అంత ఉత్తేజకరమైనది, ఉత్సాహభరితమైన పండుగ మళ్ళీ వచ్చేది వచ్చే ఏటి మొదటిరోజు ఇదే సమయానికే. అందుకే ఈ రెండు పండుగల నడుమ కాలమంతా సర్వప్రపంచంలో సుఖ ఐశ్వర్య శాంతులతో ప్రశాంతంగా సాగిపోవాలని కోరుకుందాం! 
(ఈనాడు, సంపాదకీయం, ౦౧:౦౧:౨౦౧౨)
________________________________________

Om Sai, Sri Sai, Jaya Jaya Sai!

LIFE